Najważniejsze zmiany dotyczą usprawnienia wykonywania kary ograniczenia wolności, poszerzenia uprawnień pokrzywdzonego w procesie karnym i dostosowania przepisów do wskazań Trybunału Konstytucyjnego oraz wymogów wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej.
Planowana jest także reforma sądów 24 – godzinnych, które – jak dotąd – nie spełniają pokładanych w nich oczekiwań. Jak pokazują statystyki, w ten sposób sądzeni są głównie pijani rowerzyści i kierowcy, a tylko ułamek spraw dotyczy czynów o charakterze chuligańskim. Zgodnie z nowelizacją sprawcę będzie można wezwać do sądu w wyznaczonym terminie, a jeśli nie stawi się on na rozprawę, sąd będzie mógł rozpoznać sprawę i wydać wyrok pod jego nieobecność. Będzie również można skazywać sprawców bez rozprawy tj. w oparciu o uzgodniony przez oskarżonego i prokuratora wniosek. Ważną zmianą jest też rezygnacja z obligatoryjnej obrony sprawcy.

Wiele kontrowersji wzbudza w społeczeństwie wydawanie wyroków na osoby przekraczające granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia. W myśl nowych przepisów w usprawiedliwionych okolicznościach osoba odpierająca bezprawny zamach nie będzie podlegać karze, a postępowanie przeciw niej będzie mógł umorzyć już prokurator. Dzięki temu rozwiązaniu osoby, które działając w obronie swego życia, mienia lub innych dóbr przekroczą granice obrony koniecznej, unikną obciążających ich psychicznie i finansowo spraw sądowych.

Do polskiego systemu karnego zostaną wprowadzone dwa nowe typy przestępstw: gromadzenie, przekazywanie lub oferowanie środków płatniczych, papierów wartościowych, praw majątkowych czy nieruchomości w celu sfinansowania przestępstw o charakterze terrorystycznym oraz utrwalanie treści pornograficznych z udziałem osoby, ale bez jej zgody. Chodzi tu o karanie osób, które na przykład umieszczają w Internecie filmiki erotyczne z udziałem m.in. byłych partnerów lub przesyłają takie nagrania za pomocą telefonów komórkowych. Karane będzie również rozpowszechnianie obrazu nagiej osoby utrwalane bez jej zgody. Samo przechowywanie takich materiałów będzie natomiast karane jedynie w wypadku treści pornograficznych z udziałem osoby, która nie wyraziła zgody na utrwalanie.

Projekt nowelizacji kodeksu przewiduje również poważne zmiany dotyczące kary ograniczenia wolności oraz jej wykonywania, podwyższenia grzywien i dopuszczenia radców prawnych do występowania w procesie karnym w charakterze pełnomocnika. Obserwacja sądowo - psychiatryczna zostanie skrócona do 30 dni (w tej chwili trwa 6 tygodni), a sąd będzie mógł ją orzec tylko wtedy, gdy zebrane dowody będą wskazywać, że oskarżony z dużym prawdopodobieństwem popełnił zarzucany mu czyn.

Projekt kodeksu znacznie poszerza uprawnienia pokrzywdzonego. Po nowelizacji ofiara przestępstwa będzie mogła domagać się zarówno naprawienia wyrządzonej szkody, jak zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Stosowny wniosek pokrzywdzony będzie mógł złożyć w sprawie o każde przestępstwo, a nie – jak to ma miejsce obecnie - tylko w sprawach o niektóre rodzaje przestępstw. Sąd będzie mógł nałożyć na oskarżonego obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia również z urzędu, co ma istotne znaczenie wtedy, gdy osoba pokrzywdzona nie zna swoich praw lub nie umie napisać odpowiedniego wniosku.